Ngày xưa, gia đình nào có một chiếc phích nước Rạng Đông đều nâng niu hết mực bởi thời ấy chẳng có ấm đun siêu tốc cũng chẳng có bếp điện, bếp ga, muốn giữ cho nước nóng chỉ có một cách duy nhất là đổ vào phích. Những tháng rét căm ở miền Bắc, chiếc phích nước càng quý giá hơn bất cứ thứ gì, nó là sản phẩm tiêu dùng thiết yếu trong cuộc sống lúc bấy giờ.
Tài sản giá trị thời bao cấp
Ngày bao cấp, muốn có nước sôi thì một là đi nhóm bếp, khá tốn củi, tốn than, tốn dầu, hai là sách phích nước ra tổ phục vụ ở ngay khu phố của mình. Ở các đô thị, đặc biệt là Hà Nội thời ấy có các tổ phục vụ, họ đun nước sôi để bán. Khi cần mua nước sôi, người dân sẽ mang phích ra mua, vừa rẻ, tiện lại nhanh hơn rất nhiều so với việc nhóm bếp đun nước. Giá tiền của một phích nước phục vụ rất rẻ, chỉ có 5 xu.
Phích nước Rạng Đông là ước mơ của nhiều gia đình thời bao cấp
Cái phích nước như một vật dụng thiết yếu trong cuộc sống của các hộ gia đình thời bao cấp. Chỉ có phích nước mới giữ được độ nóng cho nước đủ lâu, có khi đến 2 ngày nước vẫn còn nóng đủ để pha trà. Nhà nào uống trà, kiểu gì cũng đi kèm với chiếc phích. Nhà nào cưới xin hoặc sinh nở thì cũng phải sắm bằng được một chiếc phích dù là giá cả của một chiếc phích nước thời ấy không hề rẻ, lên đến tận 7 – 8 đồng. Dù là đắt nhưng nhiều gia đình vẫn cố gắng mua bởi không có cái phích thì ăn uống, nuôi con cũng vô cùng vất vả.
Khoảng 3 – 4 chục năm về trước, nhiều người nằm mơ cũng chẳng dám mơ nhà mình sở hữu được một chiếc phích Rạng Đông để dùng. Cũng giống như bếp dầu hay bếp điện Liên Xô, nhà nào có chiếc phích Rạng Đông cũng được coi là khá giả. Vì quý như thế nên ai sở hữu cũng rất nâng niu. Những thứ quà cưới được lựa chọn ngày ấy nếu không phải là thau chậu, chăn con công, bàn là Liên Xô… thì chắc chắn sẽ là chiếc phích nước Rạng Đông. Nhận món quá cưới này, nhiều cặp vợ chồng trẻ còn trân trọng đến mức trưng trên kệ tủ, đắn đo mãi mới dám dùng.
Chiếc phích nước vỏ nhôm được coi là vật dụng thiết yếu của các gia đình lúc bấy giờ
Cái phích Rạng Đông phần vỏ bằng nhôm, có phần nắp được tận dụng làm cốc uống nước. Mỗi lần dùng xong thì gác phích lên cao, phòng khi trẻ con chạy nhảy làm đổ vỡ. Mỗi khi gia đình có người sinh nở hay ốm đau, chiếc phích mới được mang ra khỏi nhà. Xách trên tay, băng qua mấy cánh đồng lên trạm xá cũng phải để ý, lỡ va phải cành cây, hòn đá, xước một chút thôi cũng đã tiếc lắm rồi.
60 năm vẫn giữ nhiệt
Miền Bắc đầu những năm 60 của thế kỷ trước, thời kỳ phục hồi kinh tế, nhà máy Bóng đèn Phích nước Rạng Đông khi đó là 1 trong 13 nhà máy đầu tiên của Việt nam được lựa chọn xây dựng. Cũng bởi thiết yếu và quý giá nên phích nước rạng Đông ngày ấy được quan tâm đầu tư và được đánh giá là một trong những sản phẩm tiêu dùng đáp ứng trọn vẹn nhất nhu cầu thời bấy giờ. Mặc dù quy trình sản xuất vẫn là 100% thủ công và vô cùng vất vả. Người công nhân dùng que thổi thổi dài hơn 1 mét để đưa vào lò thủy tinh đang nóng gần 1500 độ C để lấy cục thủy tinh ra thổi, tạo thành bình phích. Để tạo ra được 1 chiếc bình phích vô cùng nóng và vất vả, những người thợ làm phích lúc đó được coi như một nghệ nhân.
Thời gian đầu chiếc phích nước được sản xuất 100% thủ công
Từng giữ vị trí độc tôn thế nhưng cũng đã có thời, Rạng Đông đứng trước nguy cơ lĩnh bản “á.n t.ử”. Đến cuối cũng năm 80, hàng Trung Quốc ồ ạt tràn vào, sản xuất khó khăn, có thời điểm phải cho một nửa số nhân công nghỉ việc, lựa chọn tồn tại duy nhất với Rạng Đông khi ấy là tìm tòi và đổi mới công nghệ.
Những người thợ đang thổi tạo hình phần ruột phích
Với bước ngoặt này, Rạng Đông đã được áp dụng công nghệ cao của Nhật Bản, đẩy lùi những sản phẩm của Trung Quốc và trở lại một cách ngoạn mục. Đến nay, thậm chí Rạng Đông đã xuất ngược trở lại Nhật bản, Trung Quốc, xuất sang cả thị trường châu Mỹ, châu Âu. Sự trở lại mạnh mẽ và bền bỉ này kiến vị trí của phích nước Rạng Đông ngày càng trở nên chắc chắn. Từ chiếc phích nước truyền thống với vỏ nhôm, giờ đã thay áo mới với nhiều màu sắc, chất liệu, đáp ứng nhu cầu sử dụng khác nhau của đám đông và của mỗi cá nhân. Gần 60 năm, chiếc phích nước năm xưa vẫn tiếp tục giữ nhiệt.
Duy Phan – 23/12/2020
Bài viết được tham khảo:
Phích nước Rạng Đông – ước mơ của thời bao cấp