Bạc Liêu là một tỉnh thuộc duyên hải vùng đồng bằng sông Cửu Long, miền Nam Việt Nam. Phía bắc giáp Hậu Giang, phía đông bắc là ƫỉnh Sóc Trăng, tây bắc có Kiên Giang, tây và tây nam là Cà Mau, đông và đông nam gɨáp biển với 56 km bờ biển. Hiện nay là Thành phố ßạc Լiêu, cách Thành phố Hồ Chí Minh 280 km.
Cột cờ Đất mũi Cà Mau
Nguồn gốc tên gọi Bạc Liêu:
ßạc Լiêu được phát âm theo tiếng Hán Việt từ tiếng Triều Châu là “Pô Léo”, có nghĩa là xóm nghèo, làm nghề hạ bạc (chài lưới, đánh cá, đi biển).
Sông Bạc Liêu (River quai) – photo by Nadal 1926
Ý kiến khác lại cho rằng “Pô” là “bót” hay “đồn”, còn “Liêu” có nghĩa là “Lào” (Ai Lao) theo tiếng Khơme, vì trước khi người Hoa kiều đến sinh sống, nơi đó có một đồn binh của người Lào. Tuy nhiên cũng có ý kiến cho rằng tên gọi ßạc Լiêu xuất phát từ tiếng Khmer Po Loenh, nghĩa là cây đa cao.
Cầu quay Bạc Liêu (Pont Tournant) – photo by Nadal 1926
Lịch sử hình thành Thành Phố ßạc Լiêu:
Tỉnh này được thành lập ngày 1 tháng 1 năm 1900 theo Nghị định ngày 20 tháng 12 năm 1899 của Toàn quyền Đông Dương đổi tất cả các hạt tham biện thành ƫỉnh, gồm 7 tổng: Long Thủy, Quảng Xuyên, Quảng Long, Quảng An, Thạnh Hòa, Thạnh Hưng, Long Thới.
Bờ sông ßạc Լiêu (Riveside quai) – photo by Nadal 1926
Trước kia ßạc Լiêu tách từ Hà Tiên ra. Địa bàn ƫỉnh khi đó bao gồm cả Cà Mau hiện nay.
Sông ßạc Լiêu (River quai) – photo by Nadal 1926
Năm 1904, ßạç Լɨêu có 3 quận: Vĩnh Lợi, Cà Mau và Vĩnh Châu. Năm 1914, lập thêm quận Giá Rai. Năm 1947, quận Phước Long được nhập từ Rạch Giá, còn quận Cà Mau được tách ra thành 1 ƫỉnh riêng.
Bờ sông Bạc Liêu (Riveside quai) – photo by Nadal 1926
Ngày 22/10/1956, Chính quyền Việt Nam Cộng hòa đã nhập ßạç Լɨêu với Sóc Trăng thành ƫỉnh Ba Xuyên. ßạç Լɨêu được tái lập theo Sắc lệnh 245-NV ngày 8/9/1964, gồm 4 quận: Giá Rai, Phước Long, Vĩnh Lợi và Vĩnh Châu, với 5 tổng, 17 xã. Dân số năm 1965 là 76.630 người.
Bệnh viện Bạc Liêu (Hospital) – photo by Nadal 1926
Năm 1976, sau khi Việt Nam thống nhất, hai tỉnh ßạç Լɨêu và An Xuyên (Cà Mau) hợp nhất thành ƫỉnh Minh Hải. Ngày 6 tháng 11 năm 1996, Minh Hải được chia thành hai ƫỉnh BạcLiêu và Cà Mau. Hai ƫỉпh mới chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1 tháng 1 năm 1997.
Văn hóa
Sở thanh tra Bạc Liêu – L’hôtel de l’inspection – photo by Nadal 1926
Bạc Liêu xưa kia nổi tiếng là đất ăn chơi với nhiều giai thoại về “côngtử ßạç Լɨêu”, bởi người dân xứ này có tư duy khoáng đạt, thích giao lưu tìm bạn qua hội hè và qua sinh hoạt văn hoá cộng đồng.
Công trình biểu tượng 3 dân tộc Bạc Liêu muốn nhắc đến 3 dân tộc cùng sinh sống trên mảnh đất này, là Kinh, Khmer, Hoa.
Do cởi mở và có phần sành điệu nên đất ßạç Լɨêu không chỉ giữ được đôi chân phiêu lãng của cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu, tác giả bài Dạ cổ hoài lang bất hủ, mà còn có sức hút mạnh mẽ đối với tầng lớp đại điền chủ Nam Kỳ lục ƫỉnh vào những năm cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, buộc họ phải đến đây xả túi xây cất dinh thự.
Nhà côngtử ßạç Լɨêu Trần Trinh Huy
Bởi thế, nhiều người tới thị xã ßạç Լɨêu ngày nay đã không khỏi ngỡ ngàng khi nhìn thấy tại nơi đất chua phèn ngập mặn tận cùng của đất nước lại có những dãy nhà Tây sang trọng và đường bệ, khác hẳn những biệt thự Pháp ở Hà Nội, Sài Gòn, Đà Lạt.
Chợ xóm Mũi và dãy đất cuối cùng cực Nam Tổ quốc
Đáng chú ý là những vật liệu chủ yếu trang trí nội thất các biệt thự này như cửa và chấn song cửa, gạch và đá cẩm thạch ốp tường hoặc lát nền đều được các đại điền chủ bỏ công tốn của sang tận Paris mua về.
Đất Mũi nằm cách TP. Cà Mau khoảng 120km, hiện diện nơi này là những khu rừng đước, rừng mắm nguyên sinh, cùng hệ động vật quý hiếm
Cà Mau
Cà Mau là vùng ven biển ở cực nam của Việt Nam, phía bắc là Kiên Giang, phía đông cạnh ßạç Լɨêυ và biển Đông, phía nam giáp biển Đông và phía tây là vịnh Thái Lan. Trước 1975, ƫỉnh có tên là An Xuyên.
Khu vực nuôi hào lồng của bà con xã Đất Mũi
Trước năm 1975
Để ổn định về hành chính trong việc khai thác thuộc địa lần thứ nhất, Pháp chia Nam Kỳ thành 20 ƫỉnh. Lúc bấy giờ, Cà Mau là vùng đất thuộc Rạch Giá của ƫỉпh ßạç Լɨêυ.
Khu vực ngã ba sông, gần chợ Đất Mũi.
Ngày 9 tháng 3 năm 1956, Việt Nam Cộng hòa lấy quận Cà Mau, quận Quảng Xuyên và bốn xã của quận Giá Rai: Định Thành, Hòa Thành, Tân Thành, Phong Thạnh Tây lập thành Cà Mau.
Rừng ngập mặn tại Đất Mũi có nhiều loài thủy sinh phong phú, nhiều loài tôm, cá như: cá đối, cá nâu, cá thòi lòi, tôm sú, tôm thẻ…
Ngày 22 tháng 10 năm 1956, Cà Mau được đổi tên thành ƫỉnh An Xuyên; ƫỉпh lỵ có tên là Quản Long. Dân số đến năm 1971 là 279.1131 người.
Tỉnh Minh Hải: 1976-1996
Xung quanh Đất Mũi là vùng biển cạn.
Sau 1975
Tháng 2 năm 1976, thành lập Minh Hải từ An Xuyên và một phần ßạç Լɨêυ(do Việt Nam Cộng Hòa lập ra) và có sự thay đổi như: phê chuẩn[1] (về nguyên tắc) việc phân vạch địa giới hành chính cấp huyện; điều chỉnh địa giới hành chính cấp xã; đổi tên, giải thể hành chính cấp huyện; chuyển ƫỉпh lỵ Minh Hải về thị xã Cà Mau và giải thể ƫỉnh Minh Hải vào năm 1996[10], thành hai tỉnh là ßạç Լɨêυ và Cà Mau.
Có thể nói, tạo hóa đã hào phóng ban cho Đất Mũi một điều kỳ diệu và độc đáo không nơi nào có được, mà cư dân vùng này ví von là: “Nơi đất biết nở, rừng biết đi”
Năm 1997, lập ƫỉпh Cà Mau; điều chỉnh và thành lập các đơn vị hành chính cấp xã, cấp huyện. Năm 1999, thành lập thành phố Cà Mau thuộc Cà Mau và công nhận thành phố Cà Mau là đô thị loại II.
Duy Phan – 03/11/2020
Bài viết được tham khảo:
Đất mũi Cà Mau xanh mướt từ flycam: Nơi đất biết nở, nơi rừng biết đi
Tên gọi Bạc Liêu có ý nghĩa gì?
Bạc Liêu – Cà Mau
Nguồn gốc tên gọi 63 tỉnh thành ở Việt Nam