Thành phố Bắc Ninh được phát triển và xây dựng từ tʜàпʜ cổ ßắc.Nɨпh, là công trình kiến trúc nghệ thuật quân sự tiêu biểu được xây dựng từ năm 1805 thời Vua Gia Long, triều Nguyễn. Để thấy rõ diện mạo và sự phát triển của đô thị Kinh Bắc xưa (thàпʜ phố ßắc Nɨnh ngày nay).
Chợ trung tâm thị xã Bắc Ninh xưa, nơi trao đổi hàng hóa của người dân thời đó xen lẫn những kỉ niệm về thời tem phiếu, với những chiếc xe xích lô chạy qua chạy lại trong chợ và bộ trang phục thời xưa.
Nguồn gốc tên gọi Bắc Ninh:
Bắc Ninh là tỉnh được được nhà Nguyễn lập năm 1822 từ một phần xứ Kinh Bắc. Thời kỳ Hồng Bàng, nước Văn Lang chia làm có 15 bộ, bộ Vũ Ninh là vùng lãnh thổ thuộc phần lớn tỉnh ßắc Nɨnh hiện nay. Tên gọi ßắc.Nɨпh có thể từ Kinh Bắc và Vũ Ninh mà thàпʜ.
Hai tháp chuông phía xa là của của nhà thờ Chính tòa Bắc Ninh. Tới bây giờ nhà thờ Chính tòa ßắc Nɨnh vẫn giữ được nét đẹp vừa cổ kính vừa xen lẫn hiện đại của nó.
Thành cổ đầu tiên của Việt Nam được xây dựng theo hình lục giác, lúc đầu được đắp bằng đất, cho tới năm Minh Mạng thứ 6 (1825), thàпʜ được xây lại bằng đá ong và cuối cùng xây lại bằng gạch vào thời Thiệu Trị (1841).
Quán nước ven đường luôn đông khách bất kể thời xưa hay thời nay, có lẽ “trà đá” là văn hóa đặc biệt của người dân Bắc Ninh khi cho đến tận bây giờ, người Bắc Ninh vẫn duy trì sở thích uống trà đá ven đường bất kể ngày đêm.
Thành phố Bắc Ninh xưa
Nơi này là một trong 13 tỉnh được Vua Minh Mạng tʜàпʜ lập đầu tiên ở Bắc Kỳ (năm 1831) – Nguyên là trấn Kinh Bắc thời vua Gia Long, được đổi tʜàпʜ trấn Bắc Ninh năm 1822. Địa bàn tỉnh ßắc Nɨnh khi ấy bao trùm các tỉnh ßắc.Nɨпh, Bắc Giang, một phần các tỉnh Hưng Yên, Lạng Sơn và thàпʜ phố Hà Nội ngày nay.
Hình ảnh tại một xưởng mộc ở Trang Liệt, Từ Sơn, ßắc Nɨnh, những chiếc ghế tuy đơn giản nhưng rất đẹp mắt. Thời nay Bắc Ninh vẫn còn nổi tiếng với làng gỗ Đồng Kỵ cho ra đời những sản phẩm đẹp và được nhiều du khách nước ngoài thích thú.
Xứ Kinh Bắc xưa nổi tiếng là vùng đất của những câu chuyện cổ, những sự tích văn hoá và những lễ hội dân gian. Bắc Ninh còn nổi tiếng với các làn điệu quan họ, các làng nghề như làng tranh Đông Hồ, làng gốm Phù Lãng, gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ, rèn sắt Đa Hội, đúc đồng Đại Bái, dệt Hồi Quan,…
Đặc biệt, khi nhắc đến đây thì phải nói tới Quan họ, Quan họ truyền thống thời xưa là hình thức tổ chức sinh hoạt văn hóa dân gian của người dân Kinh Bắc, với những quy định nghiêm ngặt, khắt khe đòi hỏi liền anh, liền chị phải am tường tiêu chuẩn, tuân theo luật lệ.
Người Kinh Bắc có câu “một giỏ sinh đồ, một bồ tiến sỹ, một bị trạng nguyên, một thuyền bảng nhãn”. Đây là những nét đặc trưng không đâu có được của vùng đất Kinh Bắc, cho đến nay vẫn chứa đựng những giá trị văn hóa đặc sắc, góp phần tô thắm thêm nền văn hóa dân tộc Việt Nam.
Học sinh xếp hàng vào lớp ở trường làng Tʜàпʜ Sơn, Bắc Ninh thập niên 1920. Trường học khi đó chỉ là ngôi nhà cấp 4 ba gian cùng lác đác học trò. Tuy cơ sở vật chất đơn sơ nhưng tình cảm thầy trò cũng như chất lượng dạy dỗ học sinh không hề thua gì hiện tại.
Thành Phố Bắc Ninh ngày nay
Thành phố Bắc Ninh hôm nay được phát triển quy hoạch và xây dựng từ tʜàпʜ ßắc Nɨnh đã từng đi vào câu ca Quan họ với niềm tự hào “Trong sáu tỉnh người đã chưa tỏ, ngoại năm thàпʜ chỉ có ßắc.Nɨпh”.
Những giá trị và hiện trạng của thành cổ ßắc Nɨnh nói riêng và những di sản văn hóa khác đang đặt ra yêu cầu cấp bách trong việc xây dựng quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, bảo tồn, tôn tạo tʜàпʜ cổ Bắc Ninh chính là việc làm thiết thực góp phần phát triển kinh tế xã hội nhanh và bền vững, đưa ßắc Nɨпh trở thàпʜ đô thị văn minh, hiện đại và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.
Duy Phan – 03/11/2020
Bài viết được tham khảo:
Nét đẹp của Bắc Ninh xưa
Thành cổ ßắc.Nɨпh xưa và nay
Nguồn gốc tên gọi 63 tỉnhtʜàпʜ ở Việt Nam